Yazar: Sibel BOZ

Avukat arkadaşın “Linç ve yalanın hukuki sorumluluğu var mı?” araştırmasının bana düşündürdükleri…

Suç işlediği iddia edilen kişinin linç edildiği veya linci polisin engellediği haberlerle karşılaşıyoruz. Linç özellikle taciz suçlarında bizlerin normal karşılamaya meylettiğimiz bir eylem.

Gerçek suçlunun suçunu saklamak veya mağdurun kendi yaptığı bir suçu örtmek için bir başkasına iftira atması olasılıklar içinde. Masumken iftira sonucu linç edildiğinizi hem maddi zarara uğradığınızı hem de manevi olarak lekelenmeme hakkınızın ihlal edildiğini varsayın. O zaman uğradığınız maddi zararı hukuken ödetmek kolaydır ama ya işin diğer boyutunun telafisi mümkün olabilir mi?

Mahalle kültüründe olağan bir vakıa: “Bizim mahallenin kızına bakmışlar, toplanın gidiyoruz?”

Hep sorgulamışımdır: Kimler, kim için, hangi gerekçe ve yetkiyle ceza kesebiliyor? Yargılama olmadan, ‘aleyhine’ ve ‘lehine’ deliller toplanmamışken bir söylem üzerine harekete geçenler ve onların cezai işleme maruz kalmamaları. Türkiye tarihinde de hâlâ utanarak andığımız halkın galeyana gelerek verdiği tepkiler nedeniyle yaşanmış acı olaylar hatırımızda. Suçu işleyen ve sebep olanda bu işe müdahildir. Elbet her adımından kendi sorumlu olan ‘insan’ların böyle bir hezeyana kapılmaları onları suçtan sıyırmıyor… Ama netice olarak meydana gelen olaya sebep olanlar görünmezlik örtüsüne bürünüyor. Bir ihtimal alakalı alakasız failler bulunarak ceza kesildiğinde kamu vicdanı da rahatlatılıyor.

Derslerde insanı biyolojik olarak hayvanlardan ayıran en önemli özelliği baş parmağını kullanabilmesi. İnsan alet yapabilir. Ama insanı insan yapan en önemlisi özelliği düşünebilme becerisi. İnsan bilgiyi toparlar, çeşitli kıyaslamalarda bulunur, ölçer tatar, karar verir ve o doğrultuda eyleme geçer. Bu süreçleri dikkate almaz ise yolun sonunu gözardı ederek suyun akışına kapılıp gider.

Bizler aynı resme baktığında bile farklı noktalara dikkat eden, farklı şeyleri gören, birinin 6 dediği rakama durduğu yere göre 9 diyen, her konuda tartışmaya meyilli canlılarız. Farklılığımız üzerinde nerede durduğumuz, aile kültürümüz, geçmişten bugüne edindiğimiz tecrübeler, eğitimimiz ve fıtratımız etkin.

Örnek aldığımızı söylediğimiz Hz. Muhammed namaz kılarken Ebu Cehil ve destekçilerinin saldırısına uğrar, tekmelenir, üzerine işkembe ve deve dışkısı atılır. Ve ‘ O’, başından aşağıya doğru kokmuş kan ve dışkı karışımı sızmakta olduğu halde ellerini açar: “ALLAH’ım, Kureyş’i sana havale ediyorum!” der.

Sert mizacı ile anılan Hz. Ömer’in Hudeybiye Antlaşması’nın yapılmasına itiraz ettiğine dair rivâyetlerde “Neden dinimiz için hakarete mâruz kalıyoruz?” tarzı sorgulamalar yapmıştır.Antlaşma konusunda akli hareket ederek ön göremediği hayırlar meyvesini verdikten sonra çok pişman olduğu belirtilir.

İslam düşmanı Ebu Cehil’in defalarca kapısına giden Hz. Muhammet’in ona söylediği en kötü sözdür: Ebu Cehil yani cahillerin babası.. Ne bir küfür, ne de linç. Haksızlık yapan Ebu Cehil’e karşılık, düşmanın bile haysiyetini ayaklar altına almayan, hakkın yerini bulması için müdahale eden ahsen-i takvim.. Onun hayatından ve adaletinden ders almamız gerekiyor. Kim ne söylerse söylesin, söylenen sözün gerçekliğini araştırmak, bir iddia var ise karşı tarafa söz hakkı tanımak doğru bilgiye olabilğince yaklaşmaktır güzel olan haslet.

Modern çağın ünlü filozofu Kant’a göre; iyinin de kötünün de özü niyetseldir ve niyet eylemden önce gelir. İyi, akla ve yasaya uygun olandır. Buradaki niyet sadece ödev ve sorumlulktur. Kant’ın bu düşüncesine ödev ahlakı (iyi niyet ahlakı) denir.

Herşeyi bir süzgeçten geçirip hem dini hem hukuki sorumluluğu göz önünde tutmak ve kendini yönetebilmektir insanı güçlü kılan. Ve İNSAN, temsil ettiğini iddia ettiği makama da hakkını vermiş, görevini ifa etmiş olur.

İktidar İlişkileri

İktidar kelimesi bir işi yapabilme gücünü ifade eder. Geçmişten bugüne insanların birbiri üzerinde egemenlik kurması, yönetmesi veya yönlendirmesi iktidar olgusu içinde var olmuştur.

Kelimeyi siyasal iktidar olarak kullanırsak; akla elinde bulundurduğu yetki ile yönettiği toplum üzerinde meşru güç/kuvvet kullanma hakkına sahip devlet otoritesi gelir. İnsanlar bilinçli bir şekilde zorlama ve baskı olmadan toplum bütünlüğüne uygun kararları ve kuralları kabul ederler. Tabii ki bu güç belirli evrensel kurallar çercevesinde sınırları aşmadan, adalete uygun, tarafsız ve ilkeli olmalıdır.

İktidar ilişkileri aslen iki insanın olduğu her alanda ve toplumun en küçük birimi olarak aile içinde de söz konusudur. Bir kişinin diğer bir kişiyi yönlendirmesi ve etkisi altında tutması bilgilendirme, ikna, maddi/manevi baskı, tehdit, aldatma gibi uygun veya uygun olmayan çeşitli yollarla sağlanabiliyor.

Ailede “Sen anlamazsın.”, “Dediğimi yap, çok konuşma!” gibi bir yaklaşımla itaate yönelik bir eğitim aldığımızı düşünelim. Sonucunda “İtaat eden, kurtulur!” şeklinde bir düşünce örüntüsü oluşturuyor ve yetişkin olsak bile düşünme işini bir başkasına bırakmayı alışkanlık haline getiriyoruz. Nasıl oluyorsa etrafımızda bizi bizden daha çok düşünen insanlar hep var oluyorlar.

“Ey İnsanlar !”

İslam inancı “Ey İnsanlar!” hitabı ile hiçbir ayrım olmadan herkesi eşit görür ve kayıtsız şartsız itaati reddeder. İnsan hayatını kendisine verilen aklı ve iradeyi kullanarak uygun gördüğü şekilde biçimlendirme hakkını elinde tutar.

Hz. Ebu Bekir’in sözleri bize nasıl davranmanız gerektiğini en güzeliyle anlatır. “Ben içinizden en hayırlınız olmadığım halde başınıza emir olarak tayin edilmiş bulunmaktayım. Uygulamalarımda isabet eder, iyi şeyler yaparsam beni destekleyiniz, beni cesaretlendiriniz, yok eğer yanlış icraatlarda bulunursam beni uyarınız. Bilinizki doğruluk emanet, yalancılık da hıyanettir.” İş böyle iken kendi iradesini Allah’tan başka bir bireye teslim eden, neyi neye göre kıyaslayacağını araştırmayan insan karşışındaki muhatabına “Burada yanlışsın.” diyebilir mi? “Akletmez misin?” sorusuna cevap “Atam, hocam, eşim, annem, o veya şu böyle dedi.” gibi bir cevap verilebilir mi?

İtaat kelimesine antipati duymak sebebiyle ruhbanlık sınıfının olmadığı bir inançta bu kayıtsız şartsız teslimiyetin vücut bulmasını enteresan bulunuyorum. Her birey bilinç ve irade ile yüklenmeyi kabul ettiği sorumluluklarını kulluğa layık şekilde sırtına almalıdır. Çünkü düşüncelerde başlayan sıkıntılar tüm hayatımıza yayılır. Sorular hep bize cevapları öğretirler. Mesela; “Sahip olduğumuz, savunduğumuz değerler nelerdir?”, Kimi memnun etmeye çalışıyoruz?”, “Ortama göre farklı farklı davranmayı yada konuşmayı nasıl başarabiliyoruz?”

Yeni Zelanda Terör Saldırısı 

Yeni Zellenda Başbakanı Adern, terör saldırısında gösterdiği söylem ve davranışlarla tüm dünyanın dikkatini çekti. Şimdilerde ırkçılardan ölüm tehdidi alan Feminit Sosyal Demokrat Adern, iktidar sahibi olmanın en güzel örneğini gözler önüne serdi. Hatta ABD’de “Amerika, Jacinda Ardern kadar iyi bir lideri hak ediyor.” cümleleri bir yazıya yansıdı.

11 Eylül olaylarından sonra Müslümanlara karşı yapılan ayrımcılık, Yeni Zelanda’da teröristin dinine veya ırkına mensup insanlara öfke olarak yansıtılmadı. Suçluya karşı görevliler üzerine düşeni yaparken Ardern ise resmi kanallardan halka şöyle seslendi: “Peygamber Muhammed dedi ki: ‘Karşılıklı şefkat, merhamet ve sempatileri ile inananlar tek bir beden gibidir. Vücudun herhangi bir kısmı acı çekerse, tüm vücut acı hisseder.’ Yeni Zelanda’da sizinle yasta, biz biriz.” Hem gerekeni yapabilmek hem de ‘bir olabilmek’ ayrı bir başarı..

Bir seçim sürecine daha girdiğimiz şu günlerde iki ittifaktan söz ediliyor. Cumhur ittifakı ve söylemlere bakıldığında diğer tarafa konulan isim zillet ittifakı.

Kimdir bu zillet ittifakı? Ne yer ne içerler? Nereden geldiler?

Söylenenlere biraz kulak kabarttığımızda sanki bu topraklara dışarıdan gelmiş Güçlü Türkiye’nin bekasını tehlikeye sokmak için varıyla gücüyle çalışan bizden olmayanlar tarafından istila edilmişiz düşüncesine kapılıp paranoyaya doğru kayabiliyoruz. Kendi toprağına ait söylem ve çalışmaları ile muhalefet etme ve seçim mücadelesine katılmaya bile hakları yok. BİZ VE ONLAR! Bu ayrım o kadar sağlıksız bir hal alıyor ki herkes şüpheli herkes sanki vatana ihanet etme yarışında.

Bu milletin seçimle başa getirp değiştirme hakkını yani olağan tercihini yapıp yönetme işini emanet etmesini de sorunlu hale getiriyor. Neden mi? Emaneti yüklenenlerin denetlenebilirliğini, suistimal edenin sorgulanabildiğini, ihmal söz konusu olduğunda edillmesi gereken bir özrü bir istifayı görmek bir yana “Millet Seçimini Sandıkta Yapar.” sözü de bir anlamda anlamsızlaşıyor. Peki milletin seçimini istediği yönde yapmasını sağlayan seçme hakkı da bu söylemlerle buharlaştırılmıyor mu ?

Tek partili dönemden çok partili döneme geçişimiz sancılı olmuştu. Devlet erkanınca kurulan ve farklı söylemler filizlenmeye başladığında yine devlet erkanınca kapatılması yönünde girişimlerin görüldüğü bir dönem… Şu anda o zamanları anımsatan benzer sancılarımız var. Ama tek parti döneminde değiliz.

Seçimlerde en sık duyduğumuz partilere bir göz attığımızda Ak Parti ve Mhp Cumhur İttifakı ismini hala kullanıyor. BBP’de bu ittifakta yer almak istesede başarılı olamadı. Chp ve İyi Parti ittifakı da Cumhur ittifakı gibi il ve ilçelerde farklı adaylarda uzlaşmaya çalışıyor. Saadet Partisi ise tüm il ve ilçelerde aday çıkaran tek parti olduklarını bastıra bastıra ifade etmeye çalışıyor. Bunun zillet ittifakı söylemlerinde sık sık isimlerinin geçmesinin yansıması olduğunu okuyabiliyoruz. Birde tüm seçimin odağında olan ve seçim sonucu partiler açısından negatif yönde etkileme gücü olan birinin diğeriyle özdeşleştirmeye çalıştığı diğerlerinin itina ile uzak durmaya çalıştığı Hdp. Chp, İyi Parti, Saadet Partisi ve Hdp toplanıp bir torbaya koyuluyor ve Cumhur ittifakının ve destekçilerinin taktığı isim ile zillet ittifakı oluyor. Ülkenin sarsılmaz bütünlüğünü tehlikeye atabilecek bir bomba olarak ortamıza bırakılıyor. “Yaklaşmayın,Tehlikelidir!”

Seçimi doğru olmayan yönlendirmelerle kazandığımızda bunu hak olarak ifade edemeyiz. Bunun için seçime giren partilerin yapacakları projeleri ve adayları öne çıkararak seçme hakkını seçmenin sağduyusuna bırakması daha yerinde olacaktır. Farklı inançlarıyla farklı fikirleriyle kozmopolit bir yapıya sahip ülkemizde vatandaşların birbirlerine üstünlüğü olmadığı gibi farklılıkları göz önüne alınmaksızın herkes eşit haklara sahiptir. Seçecekleri kişileri kendi tercihlerine göre yaparak bu kişilerin anayasaya uygun şekilde gerçekleştirilen tüm faaliyetlerini sorgulama ve inceleme haklarına sahiplerdir.

Kendi yaşadığımız Kartal bazında adaylara göz attığımızda bir aday kimimizin yakını, bir aday kimimizin hemşehrisi bir diğeri kimimizin sınıf arkadaşı … Kişi olarak baktığımızda onlar sevdiğimiz saydığımız bizden olan ve bizim gibi Kartal’ın insanları. Oy ile beka arasında bir bağlantı kurmak gerektiğinde eski belediye başkanları ve ekipleri için bir beka sorunu elbet vardır. Makamlara belli süreler için geldiler, iyi veya kötü tarihe not düştüler ve yerlerini yeni seçilmişlere bırakacaklar. Ve önümüzdeki seçimlerde bizler vatandaş olarak kime oy atarsak atalım, insana sadece insan olmasından dolayı değer veren makamlarının hakkını vererek tüm seçmenleri bir bütün olarak gören, dinleyen, iletilen talepler doğrultusunda çalışmalar yapan belediye başkanları görmek istiyoruz ve bence en önemli konu sadece budur.

Ah! Sevdalı olduğum İstanbul, ne de çok yoruyorsun insanı.. Kalkışından yatışına bitmiyor kalabalığın, işin, gücün.. Yine de bırakılamayacak kadar güzel geliyorsun insana.. Çikolata gibi belki, kilo yapsa da her gün yediğimiz.. Bağımlılık mı alışkanlık mı bir bilinmezsin içimde..

O yazları gittiğim köy ne çok da tüter oldu burnumda.. Pembe olmasa da rengi dışarıdan içeriye girmediğim ama baktığımda pembenin sıcaklığını hissettiren o ev..

O ağaçlar vardı ya tırmandığım, ellerimi dudaklarımı boyayan taflanlar… Dut ağaçlarında ne çok konaklardım o zamanlar. Herşey ellerimizle gelirdi sofraya.. Her sene bir kaç mısır eker, bir kaç fasulye ekerdim verimli toprağa. Sobada közlediğimiz patatesin tadı kaldı mı şimdilerde..

Armut ağacından düşünce dedem, nasılda koşusturmuştuk. Hani dut ağacına kurduğumuz salıncaktan sallandığımız da, tüm Giresun sahili ve dağları altımızda kalırdı.. Ne de yüksek ve ne de hızlı sallardık birbirimizi..

Kelebekleri yakalamaya çalıştığımda tuttuğum arının iğnesi, ne de yakmıştı serçe parmağımı, kaza işte.. Halacığım “cezalandırıldığımı” söylemişti. Yoğurttu ilacı acının.. Şimdilerde ilaçlar çeşit çeşit.. Arının yuvasına çomak soktuğumuzda nasıl kovalamıştı Canan ve Hakan’ı.. Ben görmemiştik yuvadan çıkan arıları, onlarda beni.. Canan’ın saçlarından temizlemek zor olmuştu arıları.. Hakan’ı bir süre görememiştik sonraları. Eve gidip saklandığımda, babannem “Onlar seni tanırlar, seni de sokarlar.” demişti de iki gün evin kapısını bile açtırmamıştım ya..

Haftada bir, tüm köyce kamyona toplaşır, uçurum kenarlarından Görele’ye alışverişe inerdik. Kamyon kasasında ayakta, yine durmayıp kollarımı uzatırdım dışarı, illa otlara doğru, muhakkak dikenlerin kollarımı sıyırması gerekirdi belki de.. Bir Giresun dondurmasıydı, alışverişin içimde ki anlamı, bardakta olacaktı muhakkak, her zaman ki herkesin yediği gibi.. Yalı’dan alınan bize has hafif tatlımsı poğacadan bir tane..

Çay makası ve sırtımız da küçük sepetimizle çay kesmeye giderdik.. Ben yine çekirgeleri kovalayacaktım ara ara.. Yeşil uzun çekirgeler, elimden zıplamalıydılar kaçmak için, sonraları kahverengi olanlar gözükmeye başladı, korkuturdu onlar beni.. Her yeşilliğin ardından deniz gözükürdü. Hafif rüzgar, çiseleyen yağmur, akşamları dut ağacı altında dostlarla çay sefaları..

Fındık baçelerinde az mı gülüştük, fındık toplarken.. O ısırganlar nasıl da yakardı bacaklarımızı, iğidin otunu ezer sürerdik kabaran yerlerimize.. Fındıkları sermek için 15-20 dakikada inerdik, hırçın Karadeniz sahiline.. Bir teyp müzik çalar, biz çocuklar oynardık, korna çalarak geçen arabaları taşıyan yolların kenarların da..

Sarı kız vardı, otlatmaya götürdüğümüz, boynunda çanıyla.. Yumurtlamasını her sabah elim açık beklediğim bir kaç tavuk.. Yumurta sadece benimdi, vermezdim kimseye.. Şaka sebebiydi bu ama ben yumurtayı alayım da şakalar yapılırsa yapılsındı ismime.. Böyle doğal yumurta bulur muyuz buralar da..

Elimle yediğim zeytinler için ne de azar işitirdim halamdan, babannem arka çıkardı her zaman.. Hala elimle zeytin yerim ara sıra..

Evin önünden bağırırdım, şimdi rahmetli olan dedeme, eko ile yankılanan sesime taa karşı köyden ses verirdi o zamanlar.. Şimdilerde çok ses var etrafta ve çok karışıyor birbirine..

Çocuklar seninle nasıl büyüyor İstanbul, Giresun gibi sıcaklık sarıyor mu kalplerini, doğanın verdiği o huzur ve neşeyi yaşatıyor musun onlara.. Derelerin üzerinde yalınayak dolaşabiliyorlar mı, stresin olmadığı bir yerin var mı çocuklara çocukluklarını yaşatan.. Elektronikten ve gürültüden uzaklaşıp koşabiliyorlar mı özgürce ağaçlar arasında, kaybolma korkusu olmadan.. Peki, sevda şehri İstanbul, yetiştirirken çocukları, güven veriyor musun annelerin yüreklerine..